piątek, 23 września 2011

Miejsca przebywania pszczół

Naturalne gniazda pszczele tj. w naturze budowane są w dziuplach, szczelinach skalnych itp. Gniazdo zawsze znajduje się w miejscu osłoniętym, bezpiecznym. Budowa gniazda rozpoczyna się od środkowego plastra, następnie dobudowywane są równolegle kolejne plastry (plaster tj. jednostka podstawowa gniazda budowanego w naturze). Plaster zawiera komórki które służą do składania jaj w czasie reprodukcji. Matka w otoczeniu tzw. świty, czyli towarzyszących i opiekujących się nią robotnic, szuka dogodnego miejsca do złożenia jaj. Proces ten polega na wkładaniu przez nią głowy do komórki, jest to bardzo ważna pozycja, decydująca czy złoży jajo zapłodnione czy nie zapłodnione, istotny jest przy tym układ odnóży. Plaster składa się z dwóch rodzajów komórek: mniejsze dla zapłodnionych jaj, i większe tj. trutowe, w których zostaną złożone jaja nie zapłodnione i rozwiną się z nich trutnie. Trzecim rodzajem komórek, występujących bardzo rzadko są tzw. mateczniki, w których rozwijają się matki. Proces składania jaja jest niezwykle złożony i widowiskowy. Matka wkładając głowę do komórki ocenia jej wartość, jeśli przy tym będzie miała odnóża pierwszej pary blisko siebie ułożone - dojdzie do zapłodnienia komórki jajowej przez porcję plemników a następnie dojdzie do włożenia jaj przy użyciu odwłoka. Gdy komórka nie spełnia norm dla zapłodnionego jaja, z którego powstaną robotnice, pompka plemnikowa nie działa, odnóża znajdują się dalej od siebie, brak zapłodnienia, dochodzi do złożenia jaja z którego powstaną trutnie. Matka składa 20 jaj po czym odpoczywa. Jaja stoją w komórce dlatego też ważna jest ich długość. Proces składania jaj musi być niezwykle precyzyjny, ponieważ od tego zależy przyszłość całej pszczelej rodziny.
Jajo jest wydłużone, owalnego kształtu, białawej barwy, posiada długość ok. 1mm, szerokość 0,37 mm, objętość 0.114, średnia masa jaja tj. 0,167 mg. Jajo jest inkubowane tzn. ogrzewane przez robotnice, do optymalnej temperatury 33-35 stopni. Po trzech dniach od złożenia wylęga się z niego larwa czerwiowata (czerw), która charakteryzuje się brakiem odnóży, jest ślepa i biała. Młode larwy karmione są tzw. mleczkiem, o dużej zawartości białek, tłuszczu i cukru. Starsze larwy karmione są mieszanką miodu, pyłku i śliny robotnic. Larwa jest mało ruchliwa, rozwija się w komórce. Larwa w ciągu 8 dni przekształca się w poczwarkę (typ poczwarki wolnej). Z poczwarek powstają robotnice w ciągu kolejnych 10 dni, a więc ogólny czas rozwoju robotnicy wynosi 21 dni, natomiast trutnia 24 dni, matki 16 dni. Ilość składanych jaj przez matkę wynosi około 2500 w ciągu doby. Pszczoły w razie zaginięcia matki wybierają jedną z młodych larw, przeznaczonych na robotnicę i odpowiednio ją pielęgnują w wyniku czego powstanie następczyni - matka.

Rola pszczół robotnic i trutniów

Dominującą rolę w ulu mają robotnice. Do ich zadań należy czyszczenie i sprzątanie gniazd, budowa plastrów, karmienie larw, wentylacja ula, obrona przed szkodnikami a także zbieranie pokarmu. Istnieje specyficzny polietis miodnikowy tj. podział pracy zależny od wieku robotnicy. Robotnice przeżywają do 4 tygodni w związku z niełatwym trybem życia. Częste loty wyczerpują je, dlatego na ich miejsce dostarczone muszą być młode robotnice, tak dzieje się tylko przed końcem lata, natomiast pszczoły wylęgłe przy końcu lata i na jesieni nie giną tak prędko, zimują ułożone w kłąb zimowy w gnieździe. Matka żyje do 5 lat.
Truteń pszczoły miodnej jest większy od robotnicy, jednakże jego zadaniem jest tylko reprodukcja czyli zapładnianie matki. Trutnie po zakończonej reprodukcji zostają wyrzucane z ula przez robotnice, ponieważ ich obecność nie przynosi już korzyści społeczeństwu, a wręcz przeciwnie – stanowią dodatkowy ciężar dla robotnic, które musiałyby martwić się także o wyżywienie męskich osobników w okresie zimowym. Osobniki męskie posiadają zredukowany aparat gębowy, w związku z czym ich użyteczność jest dużo mniejsza (przy zbieraniu pokarmu).

Charakterystyka pszczoły miodonośnej

Pszczoła miodonośna Apis Mellificata charakteryzuje się barwą brązowo brunatną, jest gęsto owłosiona. Wielkość dorosłego owada zawiera się w granicach 14-19 mm; samica tj. matka jest największym osobnikiem w całej pszczelej rodzinie – ma ok. 18 mm długości. Samiec, czyli truteń, ma 16-17 mm długości, natomiast robotnica jest najmniejszym osobnikiem posiada ok.15 mm długości.
Budowa narządów gębowych (typ gryząco – ssący) to swoista cecha tych organizmów. Aparat gębowy służy do zbierania pokarmu płynnego i stałego. Wyróżniamy tu następujące elementy: żuwaczki (przystosowane do rozcinania i odrywania stałych pokarmów), szczęki drugiej pary tj. warga dolna (jako długi języczek z łyżeczkowanym zagłębieniem). Narządy gębowe umożliwiają robotnicom zbieranie pyłku i nektaru z wnętrza kwiatu, ponieważ posiadają one w pełni rozwinięty języczek który to u samców i samicy jest skrócony, w związku z czym nie mogą pobierać pokarmu. Robotnica stanowi swego rodzaju żywiciela rodziny.
Ogromnie istotną cechą robotnic pszczoły jest obecność specjalnych urządzeń na odnóżach. Piszczel tylnych nóg jest szeroki i od strony wewnętrznej wpuklony rynienkowato, tworzy koszyczek, dodatkowo pokryty jest sztywnymi i długimi włoskami. Wszystkie te cechy odnóży utworzyły mechanizm wspomagający zbieranie pyłku zgarnianego przednimi odnóżami do „koszyczka”.
Aparat żądłowy czyli broń pszczół, to zmienione funkcjonalnie pokładełko połączone z gruczołem jadowym (kwas mrówkowy). Ważny jest także fakt, iż samce żądła nie mają.
Samica matka - której główną czynnością jest produkowanie jaj, składa je z ogromną dokładnością i precyzją do komórek, w odpowiednich miejscach plastra. Ogromnie istotna jest tu długość komórki. Matka pszczela jest smukła i dość długa, posiada skrzydła do połowy odwłoka. Pszczelarze znakują matkę w ulu poprzez opality z numerem, jest to kolorowa kropka na głowie matki. Znakowanie ma swoje znaczenie, ponieważ kolor informuje z którego roku jest matka, dodatkowo ma ona swój numer. Rola matki to reprodukcja przy udziale trutni, czyli składanie jaj i utrzymywanie ciągłości gatunku, a także scalanie rodziny pszczelej.

Rola pszczół w życiu człowieka

Ogromną rolą spełnianą przez te pożyteczne owady jest zapylanie roślin a w konsekwencji pomnażanie plonów. Człowiek czerpie korzyści z obecności pszczelich rodzin w swoim otoczeniu, jednakże mogą one stanowić swego rodzaju zagrożenie dla nas, ze względu na jad w żądłach.
Pszczoły są owadami „społecznymi”, utworzyły swój własny system egzystencji gdzie każdemu osobnikowi przypisana jest odpowiednia rola w społeczeństwie. Każda zmiana zaburzająca system jest niemile widziana i oddziaływuje niekorzystnie na całą rodzinną strukturę, tworzoną z ogromną precyzją. Pszczoła żyjąc towarzysko tworzy roje, których współdziałanie i wzajemne zależności zostaną poniżej opisane.
Rośliny miododajne stanowią podstawę istnienia społeczeństwa pszczół, dlatego też ważna jest znajomość kwitnienia tych roślin. Pszczelarze od dawna stosują metodę pszczelarstwa wędrownego, a więc pomagają pszczołom zdobyć pożytek w momencie gdy zabraknie go w danym miejscu, w związku z tym przewożą ule. Jest to ważne dla pszczelarzy którzy na szeroką skale prowadzą pasieki.
Użyteczność pszczoły doceniana przez człowieka od niepamiętnych czasów, spowodowała otoczenie ich opieką i szczególnym zainteresowaniem. Z biegiem postępu i rozkwitu kultury widzimy dążenia hodowców do wytworzenia najbardziej wartościowych ras i odmian, do udoskonalenia hodowli a także do zapobiegania i zwalczania chorób pszczół. Każdy pszczelarz dąży do uzyskania jak najwyższej jakości i ilości zbiorów miodu i innych produktów, które w dzisiejszym świecie, są niezastąpione.